Gra w szachy z Opatrznością

„Podziwiał wolę mocy tych wielkich, którzy wiedli młodzież na front. Tak, wtedy był entuzjazm. Belle époque wydawała się nieskończenie nudna. Wszyscy mieli poczucie, że świat zastygł w jakimś bezruchu, beznadziei, że nie umie dostosować się do prawideł rozpędzonego jak nigdy kosmosu”.

Na początku może w kilku słowach o samym Autorze. Bogusław Chrabota, bo o nim mowa, to nie tylko prawnik, politolog, ale również dziennikarz, pisarz i redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”. Jak tylko nadarzyła się możliwość zapoznania się z jego najnowszą książką, od razu zdecydowałam się skorzystać z propozycji.

Lektura już od samego prologu zapowiadała się ciekawie. Opis spotkania Gombrowicza z Boyem- Żeleńskim sprawił, że od razu chciało się czytać dalej, szybciej, więcej. Wiedeń i Kraków. Miasta pełne poetów, malarzy, prozaików, tancerek, aktorek, kurtyzan, dziennikarzy. W samym sercu imperium Habsburgów znajdowały się liczne teatry, kabarety, kawiarnie i oczywiście chluba miasta- uniwersytet. Autor przedstawił szereg barwnych postaci od Gustava Klimta, poprzez Egona Schiele, Wiegemanna, Freuda, Boya na Georgu Trakl i jego siostrze kończąc. W to wszystko umiejętnie została wpleciona I wojna światowa i epidemia hiszpanki. Opisy bezmyślnego okrucieństwa wojny i koszmar lekarzy wojskowych, którzy musieli się dwoić i troić, by nie tylko leczyć rannych i przywracać ich do życia, ale też zmagali się z chorobą, która nigdy wcześniej nie dała o sobie znać, a zbierała ogromne żniwo. Odór ropiejących ran, krwi, śmierci, nieprzespane dnie i noce to były lata młodości Wiegemanna i Boya. Jaki był sens życia, gdy wkoło tylko śmierć i masa ludzkich dramatów? A to tylko jedna z historii zawartych w powieści.

Jakże to smutna była lektura. Jakże smutne i tragiczne były losy przedstawionych postaci. Austriacki poeta Trakl tworzył wiersze magnetyczne, ale jednocześnie pełne mroku, bólu i poczucia beznadziei. Zginął śmiercią samobójczą w szpitalu w Krakowie. Nie dał rady sprostać wymaganiom wojny, nie mógł znieść krwawych widoków. Oto przykład jego twórczości:

Zmaza krwi

Georg Trakl

U łoża pocałunków naszych grozi noc.

I słychać głos: kto zdejmuje z was ten grzech?

Rozkoszą bezecnej słodyczy wciąż drżąc

Prosimy: Mario dobra, zmiłuj się!

 

Z kielichów kwietnych wstają żądne wonie

Wokół naszych czół, co je bieli grzech,

Zmęczeni westchnieniem upojonym

Śnimy: O Mario dobra, zmiłuj się!

 

Lecz głośniej gra fontanna Syreny

Ciemniej się Sfinks unosi nad nasz grzech

Serc dźwięczącą winą połączeni

Szlochamy: Mario dobra, zmiłuj się!

Przełożył
Krzysztof Lipiński

Wiersz pochodzi ze strony https://milosc.info/georg-trakl/zmaza-krwi/

 A inne nie mniej tragiczne, ale za to może bardziej znane postacie występujące w powieści:

Kontrowersyjny Egon Schiele, jeden z ojców ekspresjonizmu, uczeń samego wielkiego Gustava Klimta. Stworzył wiele obrazów, grafik, rysunków węglem. Miał swoją ulubioną modelkę pozującą między innymi do tego obrazu: „Portret Wally”:

Zdjęcie pochodzi ze strony https://niezlasztuka.net/artysta/egon-schiele/

Zmarł właśnie podczas nieszczęsnej epidemii grypy.

Jest i niespełniona pianistka, którą Freud określił, jako osobę z duszą podzieloną na dwie części. Jej część umarła wraz z bratem, niedocenionym poetą wyżej wspominanym Traklem. Sama po latach leczenia psychiki prawdopodobnie popełniła samobójstwo.

Tadeusza Boya – Żeleńskiego myślę, że specjalnie przedstawiać nie trzeba. Pisarz, tłumacz a w czasie opisywanej historii lekarz kolejowy.

„Wojna zetrze stary świat i stworzy przestrzeń dla nowej sztuki. To dobrze, że walki przewalają się przez Europę. Trzeba było obrócić w proch stare schematy”.

W książce przeplatane są również wątki przeciętnych ludzi, których drogi los skrzyżował z Schielem czy Traklem. I wojna światowa, influenza magna i zarys życia osobistego przedstawiono od strony lekarza i oficera armii Austro- Węgier Franza Wiegemanna, od strony Schielego, Grete i Boya. Wywody Freuda czy Boya to istne perełki a poruszane tematy wiary, cywilizacji, zachowań ludzkich i samego człowieka są aktualne po dziś dzień. Historia wymusza poszukiwanie analogi i przeanalizowania sytuacji społeczno- politycznej na świecie i przyjrzeniu się współczesnej działalności człowieka.

Historia zajmująca, bardzo ciekawie i zgrabnie napisana. Starannie i dokładnie wykonana. Przekazująca liczne interesujące informacje, anegdoty, ale smutna i refleksyjna w odbiorze. Nie jest to bowiem tylko powieść historyczna, ale również społeczno-obyczajowa obnażająca wady ludzi, którzy nie potrafią solidarnie połączyć sił i sprostać zmianom, zjednoczyć się w zwalczaniu chorób, poszukiwać wspólnie remedium na zło świata. Powieść idealnie odzwierciedla dzisiejsze wyzwania i zmiany, jakie czekają społeczeństwa. Polecam.

Za możliwość zapoznania się z treścią książki dziękuję PRart Media i Wydawnictwu Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o.